Làm thế nào để có được một nguồn sữa dồi dào, bổ dưỡng cho con trẻ?

Các cuộc nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh rằng phương pháp nuôi con bằng sữa mẹ mang lại vô số lợi ích cho cả mẹ và con. Sữa mẹ là nguồn cung cấp dưỡng chất hoàn hảo nhất, cần thiết nhất đối với quá trình phát triển của trẻ về cả thể chất lẫn trí tuệ.

Hơn nữa, dòng sữa mẹ còn là một liều vaccine thiên nhiên rất lợi hại, giúp bảo vệ trẻ trước nguy cơ của nhiều căn bệnh truyền nhiễm mà sữa nhân tạo, cho dù cao cấp và đắt tiền đến đâu, cũng không thể nào có được.

Làm thế nào để có được một nguồn sữa dồi dào, bổ dưỡng cho con trẻ? Đó là câu hỏi của rất nhiều bà mẹ trẻ, và cũng chính là nội dung được trình bày trong chương trình “Sức khỏe và Đời sống” tuần này, với sự góp mặt của bác sĩ Sang, chuyên môn sản phụ khoa hiện đang hành nghề trong nước.

Bác sĩ Sang: Để có dồi dào nguồn sữa trong thời kỳ cho con bú, trứơc hết người mẹ phải ăn uống đầy đủ, nhiều hơn bình thường, ví dụ ngày thường ăn 3 chén cơm thì trong thời kỳ này có thể tăng lên 4 chén. Những thức ăn cần lưu ý trong bữa ăn bao gồm tinh bột, đạm, rau cải, vitamin muối khoáng, chất béo. Cần ăn đầy đủ các thành phần này.

Thứ hai, bà mẹ phải có chế độ nghỉ ngơi hợp lý để có nhiều sữa. Một ngày cần phải ngủ đủ từ 8 đến 10 tiếng đồng hồ, nếu bà mẹ thiếu ngủ sữa sẽ lên chậm.

Thứ ba, cần cho con bú nhiều lần, nhất là khi người mẹ cảm thấy ít sữa, cứ 15-20 phút cho bé ngậm đầu vú để kích thích tạo sữa.

Thứ tư, người mẹ sau khi cho con bú, nếu lượng sữa còn dư nhiều thì cần nặn bỏ đi để tránh hiện tựơng tắt tia sữa.

Trà Mi: Nhiều người thắc mắc rằng nếu người mẹ ăn tinh bột nhiều làm tăng lựơng đường trong cơ thể người mẹ và trong nguồn sữa cho trẻ khiến trẻ bị nhiều đường quá có thể sau này dễ bị bệnh tiểu đường? Sự lo lắng này có đúng không, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Sang: Tôi cho rằng những lo lắng đó không đúng. Nếu sức khoẻ người mẹ bình thường, khoẻ mạnh, không bị bệnh tiểu đường thì chế độ ăn uống như vậy là bình thường, không ảnh hửơng đến việc tăng đường huyết. Trừ khi người mẹ bị bệnh tiểu đường thì cần phải hạn chế lựơng tinh bột.

Trà Mi: Sau khi sinh con, thời điểm nào thích hợp nhất có thể bắt đầu cho con bú?

Bác sĩ Sang: Tổ chức y tế thế giới khuyên rằng thời gian cho con bú sớm nhất là sau khi sinh được nửa tiếng để trẻ được tận hưởng nguồn sữa non của mẹ, trong đó có chứa nhiều kháng thể và vitamin A giúp bé tránh đựơc những bệnh như rối loạn tiêu hoá do thiếu vitamin A hay tiêu chảy mạn tính. Trong sữa non có thành phần kháng thể rất cao, giúp trẻ chống lại các căn bệnh nhiễm trùng.

Trà Mi: Thưa bác sĩ, thế thì thời điểm nào thích hợp có thể ngưng cho trẻ bú sữa mẹ?

Bác sĩ Sang: Thường người ta khuyên rằng có thể cho trẻ dứt sữa sau 18-24 tháng vì sau đó nguồn sữa mẹ cũng bớt dinh dưỡng và trẻ cần đựơc bổ sung nhiều thức ăn dặm thêm. Tuy nhiên, điều này còn tuỳ vào tình trạng sức khoẻ và công việc của người mẹ và cũng tuỳ vào tình trạng sức khoẻ của bé. Ví dụ người mẹ suy dinh dưỡng hay bệnh hoạn mà cứ tiếp tục cho con bú thì cũng không tốt.

Trà Mi: Nhiều người cho rằng những loại sữa bột với công thức hiện đại thì chất dinh dưỡng cũng không thua gì sữa mẹ. Xin bác sĩ một lời khuyên từ giới chuyên môn, giữa sữa mẹ và sữa bột lợi hại ra sao?

Bác sĩ Sang: Người ta thấy rằng thành phần của sữa mẹ rất hoàn hảo, phù hợp cho trẻ sau khi sinh, dễ tiêu hoá và đầy đủ kháng thể mà sữa bột không thể sánh bằng.

Trà Mi: Xin bác sĩ một vài lời khuyên về những điều cần đặc biệt lưu ý trong thời kỳ cho con bú?

Bác sĩ Sang: Cần nhất là bà mẹ phải dinh dưỡng đầy đủ, nghỉ ngơi hợp lý, tinh thần thoải mái là những điều kiện quan trọng kích thích tạo sữa.

Trà Mi: Nếu trong thời kỳ cho con bú mà chẳng may người mẹ bị mắc phải những loại bệnh như cảm hay cúm thì có nên ngừng cho con bú trong thời gian bị bệnh hay không?

Bác sĩ Sang: Bà mẹ chỉ ngưng cho con bú trong điều kiện mắc phải những bệnh như lao, viêm gan siêu vi, nhiễm HIV/AIDS, hoặc người mẹ đang dùng các loại thuốc có thể gây hại cho trẻ. Ngoài ra, các loại bệnh khác như cảm thông thường thì vẫn có thể tiếp tục cho con bú.

Trà Mi
(RFA)

Bảo quản sữa mẹ

Bạn hay tham khảo ý kiến bác sỹ đối với các trường hợp đặc biệt.

Bảo quản sữa mẹ (trẻ khỏe mạnh, đẻ thường )
a	Nhiệt độ phòng	Tủ lạnh	Ngăn đá tủ lạnh	Máy làm lạnh	Túi đá lạnh
Sữa mẹ vừa hút	Không bảo quản tại nhiệt độ phòng	3-5 ngày tại 4độ C	6 tháng tại -16độ C	12 tháng tại -18độ C	24h tại 15độ C
Sữa rã đông (để lạnh từ trước)	Không được bảo quản	10 tiếng	Không làm lạnh lại		a

Chứa sữa mẹ tốt nhất là trong bình sữa chuẩn bằng nhựa an toàn không co chất Bisphenol A (BisphenolA-free) hoặc bằng thủy tinh.

Khi bảo quản lạnh, không để sữa chiếm quá ¾ thể tích bình để dành không gian cho sữa nở ra.

Dán nhãn đề ngày hút sữa lên vỏ bình.

Lưu ý: Khi bạn làm lạnh sữa, chất béo trong sữa sẽ tạo thành một lớp mỏng trên bề mặt. Khi bạn làm ấm sữa, bạn nên lắc đều để tái phân bố lại lớp chất béo này.

Làm ấm sữa: Lò vi sóng có thể làm hủy hoại đi các chất kháng thể chống nhiễm trùng trong sữa mẹ. Ngoài ra, lò vi sóng có thể tạo ra các “hạt nóng” có thể gây phỏng con bạn. Không nên làm ấm sữa mẹ bằng lò vi sóng hoặc đun trong nồi nước sôi.

Nên làm ấm sữa bằng cách đặt bình sữa vào chén nước ấm và làm ấm đến nhiệt độ phòng. Trẻ sơ sinh có thể từ chối không chịu uống sữa mới lấy ra từ tủ lạnh, tuy nhiên uống sữa lạnh thì không có hại.

Giữ vệ sinh trong lúc hút sữa

Bạn phải rửa tay thật sạch và đọc kỹ hướng dẫn cách vệ sinh máy của nhà sản xuất trước khi hút sữa. Giữ vệ sinh tốt là điều tốt đẹp nhất mà bạn có thể mang lại cho sức khoẻ của con bạn. Cần phải rửa sạch và tráng nước đun sôi tất cả các bộ phận của máy hút sữa tiếp xúc với sữa mẹ. Nếu bé của bạn đang bị ốm hoặc đẻ thiếu tháng thì phải hỏi ý kiến của bệnh viện.

Nếu bạn định mua 1 máy hút sữa, thì hãy nhớ kỹ là máy hút sữa loại cá nhân được thiết kế để dùng riêng, cho nên bạn không nên cho người khác cùng sử dụng. Nếu mượn máy hoặc dùng chung máy sẽ không an toàn và không vệ sinh, kể cả trong trường hợp bạn sử dụng một bộ phụ kiện mới. Chỉ có máy hút sữa được thiết kế cho bệnh viện mới đảm bảo để sữa không thể tiếp xúc với phần động cơ do đó có thể để cho các mẹ dùng chung.

Một số kinh nghiệm khi vắt sữa

Chuẩn bị trước khi vắt sữa (bằng tay/máy)

• Hút sữa dễ dàng hơn khi bạn thực sự thư giãn, trong 1 căn phòng ấm cúng, chuẩn bị sẵn đồ uống và ảnh của con bạn bên cạnh.
• Chuẩn bị bình đựng sữa thật sạch (loại bằng nhựa PP không có chất Bispheno A).
• Rửa tay thật sạch bằng xà phòng & nước sạch (điều này rất quan trọng để chống viêm nhiễm) Giữ vệ sinh tốt là điều tốt đẹp nhất mà bạn có thể mang lại cho sức khoẻ của con bạn.
• Dùng khăn ấm chườm vú khoảng vài phút.
• Dùng khăn ấm chườm vú khoảng vài phút.

Cách massage ngực trước khi hút sữa

Mục đích: để mẹ ra sữa dễ dàng hơn. Ta có thể tự gây kích thích tạo phản xạ ra sữa bằng liệu pháp Massage như sau:

• Dùng khăn thấm nước nóng, vắt khô.
• Đắp khăn lên vú.
• Vú bên trái : Đặt bàn tay trái lên phần trên của vú, đặt bàn tay phải ở phần bên dưới của vú; như vậy 2 bàn tay sẽ ngược hướng nhau.
• Masage vú : 2 bàn tay di chuyển tới lui theo 2 hướng ngược nhau. Massage khoảng 5-8 lần di chuyển tay.
• Vê nhẹ đầu ti khoảng vài lần cho đến khi sữa về.
• Dùng dụng cụ hút : Đặt đúng hướng, nhẹ nhàng thả tay bơm để sữa rút từ từ. Nếu dùng tay, đặt ngón cái ở phần trên vú, ngón trỏ ở phần dưới vú; vị trí 2 ngón tay là ngay sát quầng nâu của vú; ấn 2 ngón tay vào vú rồi mới kẹp ngón lại để vắt sữa.
• Tiếp tục đắp khăn ấm lên và làm động tác massage và vắt sữa cho đến khi nước nguội.
• Vú bên phải làm tương tự.

Mỗi lần làm 15 phút.

Sau đây là 1 số mẹo bạn có thể sử dụng giúp ra sữa dễ dàng và tăng hiệu quả ra sữa

• Hút sữa dễ dàng hơn khi bạn thực sự thư giãn. Bạn có thể tập hít thở thật sâu hay liệu pháp yoga.
• Không được vội vã, cảm giác gấp gáp sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng ra sữa của cơ thể bạn.
• Tạo không gian thật riêng tư không để bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh (tắt máy điện thoại, chốt cửa ra vào lại).
• Chuẩn bị sẵn tất cả các đồ bạn có thể sử dụng trong khi hút.
• Hút sữa theo giờ nhất định cũng giúp ra sữa dễ dàng hơn.
• Chườm ngực bằng khăn ấm sẽ kích thích tuyến sữa giúp các mạch sữa bơm sữa ra dễ dàng hơn.
• Thả lỏng vai, và tựa lưng và tay lên ghế.
• Một số bà mẹ cảm thấy hút sữa dễ dàng hơn nếu nhìn thấy con trong khi hút, Nếu bạn không ở cùng bé thì hãy đặt 1 chiếc ảnh của trẻ ở trước mặt, nghe giọng nói của con qua băng.
• Uống nước, hoặc sữa và ăn no trước, trong khi hút sữa.
• Nghỉ ngơi thật nhiều nếu có thể.
• Máy hút sữa chỉ là một thiết bị cơ khí, nên không thể kích thích ra sữa như bé yêu của bạn. Tuy nhiên cùng với thời gian bạn sẽ tự học được cách để điều khiển cơ chế ra sữa.

Mẹ đi làm

Không phải tất cả các bà mẹ đều có thể nghỉ nuôi con trong thời gian dài. Tuy nhiên bạn vẫn có thể nuôi con bằng sữa mẹ nếu phải đi làm. Bạn hãy lập kế hoạch trước để kết hợp vừa đi làm vừa cho con bú hoặc vắt sữa, bạn sẽ thành công.

• Cố gắng ở nhà đủ lâu để cơ thể quen với cơ chế sản sinh ra sữa và quen với việc cho con bú. Ít nhất là 4 đến 6 tuần.
• Hai tuần trước khi đi làm bạn nên học cách vắt/hút sữa ra ngoài và cách bảo quản sữa. Hãy hỏi tư vấn các chuyên gia về dinh dưỡng cách vắt/ hút sữa. Bạn hãy lưu sẵn một số cơ số sữa của mình trong tủ lạnh. Bạn sẽ nuôi con tốt hơn khi bạn đã có sẵn một lượng sữa dự trữ, trước khi đi làm.
• Cố gắng hút sữa và bảo quản sữa tại công sở.
• Bạn nên tìm một người giữ trẻ hỗ trợ bạn trong thời gian này.
• Để người khác cho con bạn ăn sữa bằng bình khi bạn phải ra ngoài.
• Mặc quần áo thuận tiện cho việc hút sữa.

Núm vú bị phẳng hoặc lõm vào

Bạn có thể kiểm tra xem núm vú của mình có phải thuộc loại núm vú phẳng hoặc lõm vào không ? bằng cách: dùng tay ấn núm vú của bạn vào trong khoảng 3cm, núm vú bình thường sẽ vươn thẳng ra ngoài, núm vú lõm sẽ co vào trong.

Nếu bạn có núm vú phẳng hoặc lõm vào, thì bạn có thể sử dụng loại - Nipple formers (tạo dáng đầu ti)- bạn không nên nhầm lẫn với nipple shields (che núm vú) - để kéo đầu ti ra ngoài. Bạn có thể đeo nippleformer trong áo lót ngực, Để dùng nippleformer thật thoải mái, bạn nên mặc áo lót ngực to hơn một cỡ. nippleformer có thể sử dụng ngay từ khi mang thai hoặc sau khi sinh. Bạn nên hỏi tư vấn các chuyên gia trước khi sử dụng.

Quá ít/ quá nhiều sữa

Quá ít sữa

Rất nhiều bà mẹ lo không có đủ sữa để nuôi con, tuy nhiên sự lo lắng này là không có cơ sở. Nếu bạn sợ không có đủ sữa để nuôi bé thì nên xem thêm phần kiểm tra trọng lượng của bé (Tham khảo phần Kiểm soát cân nặng của bé.)

Nếu bạn thật sự có quá ít sữa thì nên đến gặp chuyên gia về sữa mẹ để tham vấn.

Các bước sau có tác dụng để tăng cường lượng sữa cho bạn:

• Sữa của mẹ có được theo cơ chế CUNG và CẦU. Nghĩa là càng nhiều sữa hút ra từ bầu vú thì vú mẹ lại càng sản sinh ra nhiều sữa. Do đó bạn cần phải cho con bú thường xuyên. Nên cho con bú mỗi 2 tiếng vào ban ngày và mỗi 3 tiếng vào buổi tối.
• Chỉ khi bạn bế con bú đúng cách và bé ngậm vú tốt thì mới kích thích được phản xạ ra sữa. Bạn nêm kiểm tra lại kỹ năng này.
• Cho con bú mỗi ngực ít nhất là 15 phút và nên cho con bú cả hai ngực mỗi lần.
• Khi bạn cảm thấy bé mút sữa và nuốt chậm dần thì đó là lúc chuyển vú cho bé.
• Chú ý nghỉ ngơi thật nhiều, nghỉ càng nhiều càng tốt.

Quá nhiều sữa

Có quá nhiều sữa cũng không tốt. các mẹ có quá nhiều sữa dễ bị căng tức vú, dẫn đến tắc tia sữa hoặc viêm vú.

Các bước sau có tác dụng để giảm lượng sữa cho bạn:

• Chỉ cho con bú một bên vú mỗi lần. Để cho bé lâu một bên vú và không đổi vú trong vòng 2 giờ nếu bé muốn bú tiếp. Không hút hết hẳn sữa ra mà chỉ hút vừa đủ lượng sữa để mẹ cảm thấy nhẹ và không dẫn đến chứng căng tức, gây tắc tia sữa.
• Chườm lạnh sau mỗi lần cho con bú.